Безударная гласная в корне слова

О девочке Маше, о собаке Петушке и о кошке Ниточке

Жила-была в большом доме на Большой улице маленькая девочка Маша. У Маши были собака, кошка и кукла. Собаку звали Петушок, кошку — Ниточка, а куклу — Елизавета Петровна. Как вы думаете, почему Маша их так назвала? А вот почему. Собаку она назвала Петушком потому, что петухи кричат громче всех, а собака Петушок лает ещё громче петухов!

Кошку она назвала Ниточкой потому, что нитки бывают белые и чёрные, а у кошки Ниточки спинка была чёрная, а животик белый. А куклу она назвала Елизаветой Петровной потому, что у Маши была знакомая тётя Елизавета Петровна. Утром собака Петушок просыпалась и лаяла. Она молчала только тогда, когда её кормили. А кошка Ниточка была совсем другая. Она часто мурлыкла, а мяукала редко. Когда Ниточка хотела есть или пить, она прыгала на стул и становилась на задние лапки.
Кукла Елизавета Петровна жила на подоконнике. У неё там была целая квартира из коробки.


Безударную гласную проверяй ударением:
лесной — лес.

Задание 1. Выучи скороговорку. Правильно произнеси выделенные гласные.
Маленькая болтунья молоко болтала, болтала, да не выболтала.

Задание 2. Прочитай. Подумай, почему первое слово будет проверочным для других слов каждого ряда. Поставь ударение.
Ночь — н o чевать, н o чной.
Зелень — з e лёный, з e ленеть.
Звон — зв o ночек, зв o нок, зв o нить.
Лес — л e сной, л e систый, л e сник.
Море — м o рской, м o ряк.
Даль — д a леко, д a лёкий.
Cтепь — ст e пной, ст e пняк.
Поле — п o левой, п o левод.
Зимний — з и ма, з и мовье.

Задание 3. Прочитай пословицы. Подумай, какие гласные в словах пропущены. Проверь себя. Объясни смысл пословиц.
Дерево ценят по пл о дам, а человека — по д е лам.
Каждая тр а винка имеет свою р о синку.
З е мля з и мой отдыхает, а весной расцв е тает.

Домашнее задание.

  1. Текст «О девочке Маше» читать, рассказывать
  2. Выполнить упражнение.

Вставь пропущенные буквы.

Образец: (кот) котёнок, котята, коты.
Т и грёнок, т и грята, т и грица.
Гр а чи, гр а чата.
Сл о нёнок, сл о нята, сл о ниха.
Л е бедёнок, л е бёдушка.
С o ва, с o вёнок.
В о лчонок, в о лчата, в о лчица.

Ինչպե՞ս է մարդը վերափոխում շրջակա աշխարհը

Ապրելով և աշխատելով բնության մեջ՝ մարդն էլ անխուսափելիորեն ներգործում է բնության վրա և փոփոխում այն: Ինչպե՞ս է դա տեղի ունենում: Հսկայական հողատարածքներ հազարամյակներ շարունակ մշակվել են մարդու կողմից, յուրացվել են նոր տարածություններ: Կառուցվել են խոշոր քաղաքներ, մեծ ջրամբարներ, ինչի արդյունքում հսկայական տարածքներ անցել են ջրի տակ:

Մարդը երկրի ընդերքից այնքան օգտակար հանածոներ է արդյունահանել, որ դրա արդյունքում անգամ լեռներ են հողին հավասարվել: Այս ամենով մարդը աստիճանաբար փոխում է երկրագնդի դեմքը: Այսօր արդեն մեր երկրագնդի վրա շատ քիչ տարածքներ կան, որոնց մարդու ձեռքը չի դիպել: Այս գործընթացը շարունակվում է, այսինքն՝ մարդը շարունակում Է վերափոխել բնությունը: Այդ փոփոխությունները շատ հաճախ բնական միջավայրի համար կործանարար են, քանի որ բնությունը չի հասցնում վերականգնել իր հարստություններն այն արագությամբ, ինչ չափով, որ մարդը օգտագործում է դրանք: Մարդկությունը գիտակցում է բնությանը հասցրած  վնասների հետևանքները: Նույնիսկ կատարվել են հաշվարկներ, որոնք ցույց են տալիս այդ վնասների վատ հետևանքները հենց մարդու կյանքի և առողջության վրա: Բայց այդուհանդերձ, մարդն անընդհատ շարունակում է վերափոխել բնությունը՝ դրանով նաև շարունակելով իր վնասակար գործունեությունը: Ինչո՞ւ: Նախ՝ տարեցտարի ավելանում է երկրագնդի բնակչության թիվը, հետևաբար մեծանում են նաև նրա պահանջմունքները: Դա իր հերթին պահանջում է բնությունից ավելի շատ հարստություններ վերցնել: Բացի այդ, մեծ թափով զարգանում, հզորանում և կատարելագործվում են այն մեքենաներն ու սարքավորումները, որոնցով մարդը կորզում է բնության հարստությունները: Ստացվում է, որ մարդը հայտնվել է մի յուրօրինակ կախարդական շրջանի մեջ: Մի կողմից նա չի կարող չօգտագործել բնության հարստությունները, մյուս կողմից՝ վնասում է բնությանը՝ գիտակցելով դրա հետևանքները: Այսպես, օրինակ՝ մարդու համար կարևոր նշանակություն ունի բնափայտը: Փայտից նա պատրաստում է տարբեր իրեր, օգտագործում է դրանք շինարարության մեջ, ստանում է թուղթ և այլն: Այդ նպատակով ամեն տարի հարյուր հազարավոր հեկտար անտառներ են հատվում: Դրա հետևանքով ոչնչանում են նաև հատվող ծառերի կողքին աճող բույսերը և կենդանիների բնակատեղիները: Անտառների կրճատման հետևանքով նվազում են թթվածին արտադրող և օդը մաքուր պահող բուսածածկ տարածքները, դրա հետևանքով էլ քամին, անձրևը քշում-տանում են հողը: Փաստորեն ստացվում է, որ մարդը իր կարիքների համար հատում է անտառը, բայց գիտակցում է, որ դրանով անդառնալի հարված է հասցնում ինչպես բնությանը, այնպես էլ սեփական առողջությանը, որովհետև անտառները թթվածին արտադրող բնական գործարաններ են: Դրանց պատկերավոր անվանում են նաև երկրագնդի թոքեր:

Այսպիսով՝ մարդը չի կարող խուսափել բնական միջավայրը փոփոխելուց, բանի որ դրանով է բավարարում իր պահանջմունքները, բայց և պարտավոր է հնարավորինս վերականգնել բնությանը իր պատճառած վնասները: Պետք է միշտ հիշել, որ բնության բարիքներից օգտվելու են նաև հաջորդ սերունդները:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ինչո՞ւ է մարդը վերափոխում բնությունը:
Մարդը վերափոխում է բնությունը, որպեսզի սարքի մեքենաներ ու սարքեր, որոնք իրեն օգնում են, իսկ բնությանը վնասում։

2. Ի՞նչ բնական հարստություններ են օգտագործվում տնտեսության մեջ:
Փայտ, ջուր, քարեր և նավթ, գազ, թանկարժեք քարեր։

3. Նայիր ձեր տան և դասարանի առարկաներին և փորձի’ր պատասխանել, թե ինչպե՞ս են պատրաստվել դրանք, ի՞նչ բնական հարստություններ են օգտագործվել դրանց պատրաստման համար, ի՞նչ մասնագիտության տեր մարդիկ են պատրաստել դրանք:

Մեր տան մեծ սեղանը պատրաստված է փայտից և մետաղից։ Աշխատել է փայտագործ և մետաղագործ։  

4․ Ինչպե՞ս է մարդը պահպանում բնությունը: Բեր օրի­նակներ:
Բնության հանդեպ հոգատարությունը պետք է նրա համար, որպեսզի բնությունը հնարավորինս անվնաս մնա և  մեզ չվնասի, թթվածին տա։ 

Մենք էլ ենք բնության մի մասնիկը

Մեզ հիացմունք են պատճառում երկնքի աստղերը, բարձր լեռները, հարթավայրերը, օվկիանոսները, գետերը և այլն: Զարմանալի է նաև բույսերի և կենդանիների աշխարհը: Բայց երկրագնդի վրա ամենայուրահատուկը մարդն է: Մարդը ևս կենդանի բնության մաս է կազմում: Ինչպես մյուս կեն­դանի օրգանիզմները, նա նույնպես շնչում է, սնվում, աճում, զարգանում, ունենում երեխաներ: Դրա համար էլ մարդուն անհրաժեշտ է օդ, ջուր. լույս, ջերմություն, սնունդ: Առանց բնության մարդը չի կարող գոյություն ունենալ, ապրել և աշխատել: Մարդն ապրում է գրեթե ամենուր՝ ծովափերում և լեռներում, երկրագնդի տաք և ցուրտ վայրերում,  անջուր անապատներում և փարթամ անտառների հարևանությամբ: Նա օգտվում է բնության բարիքներից, ինչպես մյուս կենդանիները: Բայց, ի տարբերություն նրանց, մարդը ստեղծում է այդ բարիքներից օգտվելու գործիքներ, մեքենաներ, սարքեր: Որովհետև մարդը բնության միակ բանական, այսինքն՝ մտածող էակն է: Նա ունի նաև խոսելու և աշխատելու ունակություն: Դրանց շնորհիվ մարդը ստեղծել է յուրօրի­նակ աշխարհ՝ ժամանակակից քաղաքներ և գյուղեր, գործարաններ և ֆաբրիկաներ, ճանապարհներ և կամուրջներ, ավտոմեքենաներ և տիեզերանավեր, հեռուստացույցներ և համակարգիչներ: Մարդիկ գրում են գրքեր, նկարահանում ֆիլմեր, ստեղծում քանդակներ, երաժշտություն, նկարներ: Նրանք ուսումնասիրում են բնությունը, նրա գաղտնիքները: Որպես սնունդ մարդն օգտագործում է բու­սական և կենդանական ծագում ունեցող սննդա­մթերք: Դրա համար նա մշակում է հողը՝ աճեց­նելով տարբեր բույսեր, պահում է ընտանի կեն­դանիներ, որսում ցամաքում և ջրում ապրող կենդանիներ: Ապրելով և աշխատելով բնության մեջ՝ մարդն անխուսափելիորեն ներգործում է բնության վրա և փոխում այն: Օրինակ՝ մարդու մեղքով անհետացել և անհետանում են բազմաթիվ կենդանիներ և բույսեր, ջրերն ու հողը աղտոտվում են թունավոր նյութերով, օդում հայտնվում են կենդանի օրգանիզմների համար վտանգավոր նյութեր: Մարդը չի կարող չօգտվել բնությունից, սակայն նա միաժամանակ պետք է հոգ տանի նաև դրա պահպանման համար: Գոյություն ունեցող բույսերի և կենդանիների պահպանության համար ստեղծվում են պետության կողմից պահպանվող տարածքներ՝ արգելոցներ: Հազվագյուտ և անհետացման եզրին գտնվող բույսերի և կենդանիների անունները մտցվում են հատուկ՝ Կարմիր գրքերի մեջ: Մարդը չպետք է մոռանա, որ ինքը բնության մի մասն է և ոչնչաց­նելով բնությունը՝ կործանման է դատապարտում ինքն իրեն:

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Ինչո՞վ է մարդը տարբերվում կենդանիներից:
    Մարդը բանական էակ է։
  2. Ինչ չափով է մարդը կախված բնությունից: Բեր օրի­նակներ:
    Բնությունը տալիս է մարդուն սնունդ, տաքություն, թթվածին:
  3. Ինչպե՞ս է մարդը ներգործում բնության վրա: Բե’ր օրի­նակներ:
     Մարդու մեղքով աղտոտվում է ջուրը, հողը, վերանում են կենդանիներ։
  4. Ինչպե՞ս է մարդը պահպանում բնությունը: Բեր օրի­նակներ:
    Մարդը ստեղծում է հատուկ պահպանության կանաչ տարաքծներ, որտեղ ապրում են կենդանիները, հատուկ բույսերը։ Դրանք կոչվում են արգելոցներ։

Վիլյամ Սարոյան «Վիրավոր առյուծն ու կրիան»

Իր մոտալուտ մահն զգալով՝ առյուծը մռնչում էր ցավից, երբ սողեսող մոտեցավ կրիան ու հարցրեց.
-Ի՞նչդ է ցավում:
-Որսորդի գնդակն է դիպել ինձ, — պատասխանեց առյուծը:
Կրիան սաստիկ զայրացավ, ասաց.
-Օր ու արև չտեսնեն այդպիսի մարդիկ, որոնք ձեռք են բարձրացնում երկնային այնպիսի մեծ արարածների վրա, ինչպիսին ենք ես և դու:
-Քույրի՛կ,- ասաց առյուծը, ներողամիտ եղիր, բայց պետք է քեզ ասեմ, թե այն վերքը, որ հասցրել է ինձ որսորդը, շատ ավելի քիչ ցավ է պատճառում ինձ, քան քո խոսքերը:
Այս ասելուց հետո առյուծն անմիջապես շունչը փչեց:

Առաջադրանքներ

1. Ընթերցի՛ր առակը և առանձնացրո՛ւ անծանոթ բառերն ու արտահայտությունները, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր դրանք։

օր ու արև չտեսնել — հանգիստ կյանք չտեսնել

մոտալուտ — մոտ ժամանակներում սպասվող

սաստիկ — ուժգին

շունչը փչել — մահանալ

2. Բացատրի՛ր տեքստում ընդգծված արտահայտությունը։

շունչը փչեց — մահացավ

3. Ո՞վ է այս առակի գլխավոր հերոսը: Բնութագրի՛ր ու նկարագրի՛ր նրան:

Առյուծը ուժեղ, խելացի, քաջ և մեծ էր:

4. Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրո՛ւ առակի ասելիքը։

Առակի իմաստը նրանում է, որ չի կարելի ամեմետվել:

Ծառեր, թըփեր լեցուն միրգ

Ծառեր, թըփեր լեցուն միրգ,
Մառան տարան գիրկ ու գիրկ,
Աշուն սընավ։

Սաղարթ–սաղարթ սարսելով,
Ոսկի տերև դարսելով
Աշուն քընավ։

Տարափ ու բուք փըչելով,
Վայուն–մայուն ճըչելով՝
Աշուն ծընավ։

  1. Դուրս գրիր անծանոթ բառերը, բացատրիր:
    Դարսել-դասավորել:
  2. Տարվա ո՞ր եղանակն է նկարագրված բանաստեղծության մեջ:
    Աշունը:
  3. Վերնագրիր բանաստեղծությունը:
    Աշուն:
  4. Վերնագրիր բանաստեղծության յուրաքանչյուր տունը:
    1) Սեպտեմբեր
    2) Հոկտեմբեր
    3) Նոյեմբեր
  5. Նկարիր բանաստեղծության այն տունը, որն ամենաշատը հավանեցիր:

Միանիշ և բազմանիշ թվեր (մաս 1)

  1. Քանի՞ թվանշան գոյություն ունի։
    10 հատ՝ 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
  2. 3567  թիվը գրի առնելիս քանի՞  թվանշան են գործածել,  և  որոնք են դրանք։
    4 թվանշան 3,5,6,7
  3. 489655784 թիվը գրի առնելիս քանի՞  տարբեր  ու  քանի՞ կրկնվող  թվանշաններ են գործածվել։
    9 նիշ
    6 տարբեր` 4, 8, 9, 6, 5, 7
    3 կրկնվող՝ 4, 8, 5
  4. 60285  թիվը գրի առնելիս քանի՞  թվանշան են գործածել,  և  որոնք են դրանք։
    5 նիշ՝ 6, 0, 2, 8, 5
  5. 70562866  թիվը գրի առնելիս քանի՞  տարբեր  ու  քանի՞ կրկնվող  թվանշաններ են գործածվել։
    8 նիշ
    6 տարբեր՝ 7, 0, 5, 6, 2, 8,
    1 կրկնվող՝ 6
  6. 85640058 թիվը գրի առնելիս քանի՞  թվանշան են գործածել,  և  որոնք են դրանք։
    8 նիշ՝ 8, 5, 6, 4, 0, 5, 8
  7. 56689554100  թիվը գրի առնելիս քանի՞  տարբեր  ու  քանի՞ կրկնվող  թվանշաններ են գործածվել։
    11 նիշ
    4 տարբեր՝ 8, 9, 4, 1,
    3 կրկնվող՝ 5, 6, 0
  8. Ո՞րն  է ամենափոքր  միանիշ  թիվը,  իսկ   ո՞րը  ամենամեծը։
    Ամենափոքր  միանիշ  թիվը 1-ն է:
    Ամենամեծ միանիշ  թիվը 9-ն է:
  9. Հաշվիր բոլոր  միանիշ թվերի քանակը։
    9
  10. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  միանիշ  թվերը   գրելու  համար։
    9
  11. Ո՞րն է ամենափոքր երկնիշ թիվը, իսկ ո՞րը  ամենամեծը։
    ամենափոքր երկնիշ թիվը 10-ն է:
    ամենամեծ երկնիշ թիվը 99-ն է:
  12. 15  թվից փոքր քանի՞ երկնիշ թիվ կա։
    5


Միանիշ բազմանիշ թվեր (մաս 2)

  1. 92-ից մեծ քանի՞ երկնիշ թիվ կա։
    7 հատ` 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99
  2. Հաշվիր բոլոր երկնիշ թվերի քանակը։
    99-9=90
  3. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  երկնիշ  թվերը   գրելու  համար։
    90×2=180
  4. Երկնիշ թվերի քանակը միանիշ թվերի քանակից   քանիսո՞վ  է ավելի։
    90-9=81
  5. Հաշվիր բոլոր եռանիշ թվերի քանակը։
    999-99=900
  6. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  եռանիշ  թվերը   գրելու  համար։
    900×3=2700
  7. Հաշվիր ամենափոքր երկնիշ և ամենամեծ միանիշ թվերի գումարը:
    10+9=19
  8. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենամեծ միանիշ թվերի  տարբերությունը:
    99-9=90
  9. Ո՞րն  է ամենափոքր  եռանիշ   թիվը,  իսկ   ո՞րը  ամենամեծը։
    Ամենափոքր 100, ամենամեխ 999:
  10. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենամեծ եռանիշ թվերի գումարը:
    99+999=1098
  11. Հաշվիր ամենամեծ եռանիշ և ամենամեծ երկնիշ թվերի  տարբերությունը:
    999-99=900
  12. Հաշվիր ամենամեծ եռանիշ և ամենափոքր երկնիշ թվերի   տարբերությունը:
    999-10=989
  13. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենամեծ եռանիշ թվերի գումարը:
    99+999=1098
  14. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենափոքր եռանիշ թվերի   գումարը:
    99+100=199

Միանիշ և բազմանիշ թվեր (մաս 3)

  1. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենամեծ եռանիշ թվերի գումարը:
    99+999=1098
  2. Հաշվիր ամենամեծ երկնիշ և ամենափոքր եռանիշ թվերի   գումարը:
    99+100=199
  3. Հաշվիր բոլոր եռանիշ թվերի քանակը։
    999-99=900
  4. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր  եռանիշ  թվերը   գրելու  համար։
    900×3=2700
  5. Ո՞րն է ամենափոքր քառանիշ  թիվը, իսկ ո՞րը  ամենամեծը։
    Ամենափոքր քառանիշ  թիվը 1000-ն է:
    Ամենամեծ քառանիշ  թիվը 9999-ն է:
  6. Հաշվիր ամենամեծ քառանիշ և ամենափոքր երկնիշ թվերի   տարբերությունը:
    9999-10=9969
  7. Հաշվիր ամենամեծ քառանիշ և ամենափոքր եռանիշ թվերի   տարբերությունը:
    9999-100=9899
  8. Հաշվիր բոլոր քառանիշ թվերի քանակը։
    9999-999=9000
  9. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր քառանիշ թվերը   գրելու  համար։
    9000×4=36000
  10. Ո՞րն է ամենափոքր հնգանիշ  թիվը, իսկ ո՞րը  ամենամեծը։
    Ամենափոքր հնգանիշ  թիվը 10000-ն է:
    Ամենամեծ հնգանիշ թիվը 99999-ն է:
  11. Հաշվիր բոլոր հնգանիշ թվերի քանակը։
    90000 հատ
  12. Հաշվիր, թե քանի թվանշան պետք է օգտագործել՝ բոլոր հնգանիշ թվերը   գրելու  համար։
    90000×5=450000
  13. Հաշվիր ամենափոքր հնգանիշ և ամենամեծ քառանիշ թվերի  տարբերությունը:
    10000-9999=1

Թվի կցագրում աջից կամ ձախից (մաս 1)

  1. 37 թվին ձախից կցագրել են 3 թվանշանը: Արդյունքում  որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
    337-37=300
  2. 123-ին աջից կցագրել են 5 թվանշանը: Արդյունքում  որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
    1235-123=1112
  3.  Տրված 2 թվին աջից կցագրել 4, ձախից՝ 7։ Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
    724-2=722
  4.  Տրված 32 թվին աջից կցագրել 1, ձախից՝ 9։ Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
    9321-32=9289
  5. 90 թվին աջից կցագրել 0, ձախից՝  3, ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
    3900-90=3810
  6. 2051  թվին ձախից կցագրել են 4 թվանշանը: Որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
    42051-2051=40000
  7. 206-ին աջից կցագրել են 2 թվանշանը: Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
    2062-206=1856
  8. Տրված 16365 թվին աջից կցագրել 4, ձախից՝ 5։ Որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
    5163564-16356=5147208
  9. Տրված 175 թվին աջից կցագրել 0, ձախից՝ 3։ Ստացված թիվը  գումարել տրված թվին։
    31750+175=31925
  10. 20 թվին աջից կցագրել 2, ձախից 8, Ստացված թիվը  գումարել տրված թվին։
    8202+20=8222
  11. Որքանո՞վ կմեծանա միանիշ թիվը, եթե նրա գրությանը ձախից   կցագրենք    2 թվանշանը
    20-ով